Class 10 Maths Chapter 8 Exercise 8.4 – त्रिकोणमिति का परिचय

Class 10 Maths Chapter 8 Exercise 8.4 – त्रिकोणमिति का परिचय

NCERT Solutions for Class 10 Maths Chapter 8 Introduction to Trigonometry Ex 8.4 – जो विद्यार्थी 10वीं कक्षा में पढ़ रहे है उनके लिए यहां पर एनसीईआरटी कक्षा 10 गणित अध्याय 8. (त्रिकोणमिति का परिचय) प्रश्नावली 8.4 के लिए सलूशन दिया गया है. जोकि एक सरल भाषा में दिया है .ताकि विद्यार्थी को पढने में कोई दिक्कत न आए .इसकी मदद से आप अपनी परीक्षा में अछे अंक प्राप्त कर सकते है. इसलिए निचे आपको एनसीईआरटी समाधान कक्षा 10 गणित अध्याय 8 त्रिकोणमिति का परिचय प्रश्नावली 8.4 दिया गया है .

NCERT Solutions For Class 10th Maths त्रिकोणमिति का परिचय (प्रश्नावली 8.4)

प्रश्न 1. त्रिकोणमितीय अनुपातों sin A, sec A और tan A को cot A के पदों में व्यक्त कीजिए।
हल : सर्वसमिका का प्रयोग करने पर,

cosec2 A – cot2 A = 1
⇒ cosec2 A = 1 + cot2 – A
⇒ (cosec A)2 = cot2 – A + 1

CodeCogsEqn 2021 08 26T120022.992

CodeCogsEqn 2021 08 26T120139.448

CodeCogsEqn 2021 08 26T120356.667

हम न्यून कोण A के लिए sin A के ऋणात्मक मानों को छोड़ देते हैं।

अतः, CodeCogsEqn 2021 08 26T120622.067

सर्वसमिका का प्रयोग करने पर,

sec2 – A – tan2 – A = 1

⇒ sec2 A = 1 + tan2 A

CodeCogsEqn 2021 08 26T121107.710

CodeCogsEqn 2021 08 26T142505.377

CodeCogsEqn 2021 08 26T142601.462

प्रश्न 2. ∠A के सभी त्रिकोणमितीय अनुपातों को sec A के पदों में लिखिए।
हल : सर्वसमिका का प्रयोग करने पर,

sin2 A + cos2 A = 1

⇒ sin2 – A = 1 – cos2A

CodeCogsEqn 2021 08 26T143106.728

CodeCogsEqn 2021 08 26T143254.632

CodeCogsEqn 2021 08 26T143720.404

[न्यून कोण A के लिए ऋणात्मक मान को छोड़ दीजिए]

CodeCogsEqn 2021 08 26T144456.507

CodeCogsEqn 2021 08 26T144644.988

1 + tan2 A = sec2 – A

tan2 – A = sec2 A – 1

(tan A)2 = sec2 A – 1

⇒ tan A = ± √sec2 A – 1

[न्यून कोण A के लिए ऋणात्मक मान को छोड़ दीजिए]

अर्थात् tan A = ± √sec2 A – 1

CodeCogsEqn 2021 08 26T150351.935

CodeCogsEqn 2021 08 26T150509.963

CodeCogsEqn 2021 08 26T150921.972

प्रश्न 3. मान ज्ञात कीजिए :

(i) CodeCogsEqn 2021 08 26T151526.710

(ii) sin 25° cos 65° + cos 25° sin 65°

हल : (i)

= CodeCogsEqn 2021 08 26T151526.710

CodeCogsEqn 2021 08 26T152513.650

CodeCogsEqn 2021 08 26T153100.825

[∵ sin (90° – θ) = cos θ] [and cos (90° – θ) = sin θ]

CodeCogsEqn 2021 08 26T154123.994

CodeCogsEqn 2021 08 26T154211.483

(ii) sin 25° cos 65° + cos 25° sin 65°

= sin 25° x cos (90° – 25°) + cos 25° x sin (90° – 25°)

= sin 25° x sin 25° + Cos 25° x cos 25°

[∵ cos(90° – θ) = sin θ] [ sin(90° – θ) = cos 0]

= sin225+cos225

= 1

प्रश्न 4. सही विकल्प चुनिए और अपने विकल्प की पुष्टि कीजिए।

(i) 9 sec2 A – 9 tan2 A =

(a) 1 (b) 9

(c) 8 (d) 0

(ii) (1 + tan θ + sec θ) (1 + cot θ – cosec θ) =

(a) 0 (b) 1

(c) 2 (d) – 1

(iii) (sec A + tan A) (1 – sin A) =

(a) sec A (b) sin A

(c) cosec A (d) cos A

(iv) CodeCogsEqn 2021 08 26T155626.453

(a) sec2 – A (b) – 1

(c) cot2 – A (d) tan2 A

हल : (i) मान लो, 9 sec2 A – 9 tan2 – A

= 9 (sec2A – tan2 – A)

= 9 x 1 = 9.

सही विकल्प (b) है।

(ii) मान लो (1 + tan θ + sec θ) (1 + cot θ – cosec θ)

CodeCogsEqn 2021 08 26T160617.244

CodeCogsEqn 2021 08 26T160909.945

CodeCogsEqn 2021 08 26T161447.187

CodeCogsEqn 2021 08 26T161931.158

[∵ (α + b) (α – b) = α2 – b2]

CodeCogsEqn 2021 08 26T162957.681

CodeCogsEqn 2021 08 26T163135.038

∴ सही विकल्प (c) है।

(iii) मान लो, (sec A + tan A) (1 – sin A)

CodeCogsEqn 2021 08 26T163401.182

CodeCogsEqn 2021 08 26T163455.222

CodeCogsEqn 2021 08 26T164606.435

CodeCogsEqn 2021 08 26T164854.179

[∵ cos2 A = 1 – sin2A]

= cos A

∴ सही विकल्प (d) है।

(iv) मान लो,CodeCogsEqn 2021 08 26T165345.739

CodeCogsEqn 2021 08 26T165757.782

CodeCogsEqn 2021 08 26T170025.083

CodeCogsEqn 2021 08 26T170201.725

∴ सही विकल्प (d) है।

प्रश्न 4. सही विकल्प चुनिए और अपने विकल्प की पुष्टि कीजिए।

(i) CodeCogsEqn 2021 08 27T082224.657

(ii) CodeCogsEqn 2021 08 27T082713.190

(iii) CodeCogsEqn 2021 08 27T083136.249

[संकेत : व्यंजकों को sin e और cos e के पदों में लिखिए]

(iv) CodeCogsEqn 2021 08 27T083453.674

[संकेत : LHS और RHS को अलग-अलग सरल कीजिए]

(v) CodeCogsEqn 2021 08 27T084005.149

सर्वसमिका cosec2 A = 1 + cot2 A को लागू करके

(vi) CodeCogsEqn 2021 08 27T084839.356

(vii) CodeCogsEqn 2021 08 27T085101.805

(viii) (sin A + cosec A)2 + (cos A + sec A)2 = 7 + tan2 A + cot2 A

(ix) (cosec A – sin A) (sec A – cos A)

CodeCogsEqn 2021 08 27T090640.584

[संकेत : LHS और RHS को अलग – अलग सरल कीजिए]

CodeCogsEqn 2021 08 27T091126.277

हल: LHS = (cosec θ – cot θ)2

CodeCogsEqn 2021 08 27T091507.180

CodeCogsEqn 2021 08 27T091731.119

सर्वसमिका sin2θ + cos2 θ = 1 का प्रयोग करने

⇒ sin2 0 = 1 – cos2 0

CodeCogsEqn 2021 08 27T092909.286

CodeCogsEqn 2021 08 27T093152.103

[∵ α2 – b2 = (α + b) (α – b)]

CodeCogsEqn 2021 08 27T093850.228

∴ LHS = RHS

अंत:, CodeCogsEqn 2021 08 27T094212.646

(ii) CodeCogsEqn 2021 08 27T094413.369

CodeCogsEqn 2021 08 27T094529.164

CodeCogsEqn 2021 08 27T095102.637

[∵ (a – b2 = (a2 + b2) (2ab)]

CodeCogsEqn 2021 08 27T095757.991

CodeCogsEqn 2021 08 27T095906.630

CodeCogsEqn 2021 08 27T100022.527

CodeCogsEqn 2021 08 27T100227.804

CodeCogsEqn 2021 08 27T100336.006

∴ LHS = RHS

अंत:, CodeCogsEqn 2021 08 27T102622.588

(iii) CodeCogsEqn 2021 08 27T103625.675

CodeCogsEqn 2021 08 27T103930.527

CodeCogsEqn 2021 08 27T104302.328

CodeCogsEqn 2021 08 27T104636.928

CodeCogsEqn 2021 08 27T105040.667

CodeCogsEqn 2021 08 27T105339.139

CodeCogsEqn 2021 08 27T105717.331

CodeCogsEqn 2021 08 27T110552.652

[∵ α3 – b3 = (α – b) (α2 + b2+ αb)]

CodeCogsEqn 2021 08 27T111405.224

CodeCogsEqn 2021 08 27T111706.850

CodeCogsEqn 2021 08 27T111819.963

= 1 + sec θ cosec θ

∴ LHS = RHS

अंत;, CodeCogsEqn 2021 08 27T112429.460

(iv) CodeCogsEqn 2021 08 27T112652.413

= 1 + cos A ….(1)

CodeCogsEqn 2021 08 27T112844.631

[∵ 1 – cos2A=sin2A]

CodeCogsEqn 2021 08 27T113133.413

CodeCogsEqn 2021 08 27T113304.740

= 1 + cos A ….(2)

(1) और (2) से स्पष्ट है

LHS = RHS

अंत:, CodeCogsEqn 2021 08 27T113639.037

(v) CodeCogsEqn 2021 08 27T113933.937

CodeCogsEqn 2021 08 27T114042.769

CodeCogsEqn 2021 08 27T114214.225

CodeCogsEqn 2021 08 27T114448.517

CodeCogsEqn 2021 08 27T115146.218

CodeCogsEqn 2021 08 27T115525.458

CodeCogsEqn 2021 08 27T121042.770

= cosec A + cot A

∴ LHS = RHS

अंत:, CodeCogsEqn 2021 08 27T121430.588

(vi) CodeCogsEqn 2021 08 27T121532.749

CodeCogsEqn 2021 08 27T121833.151

CodeCogsEqn 2021 08 27T122245.353

CodeCogsEqn 2021 08 27T122816.968

CodeCogsEqn 2021 08 27T123025.325

= sec A + tan A

∴ LHS = RHS

अंत:, CodeCogsEqn 2021 08 27T123355.382

(vii) CodeCogsEqn 2021 08 27T123615.735

CodeCogsEqn 2021 08 27T123809.856
CodeCogsEqn 2021 08 27T124112.708

CodeCogsEqn 2021 08 27T142524.534

CodeCogsEqn 2021 08 27T142605.857

∴ LHS = RHS

अंत;, CodeCogsEqn 2021 08 27T142907.865

(viii) LHS =(sin A + cosec A)2 + (cos A + sec A)2

= {sin2 A + cosec2 A + 2 sin A x cosec A} + {cos2 A + sec2 A + 2 cos A x sec A}

CodeCogsEqn 2021 08 27T144152.059

CodeCogsEqn 2021 08 27T144354.544

= {sin2 A + cosec2 A + 2}+{cos2 A + sec2 A + 2}

= 2 + 2 + (sin2 A + cos2 A) + sec2 A + cosec2 A

CodeCogsEqn 2021 08 27T145156.546

CodeCogsEqn 2021 08 27T145616.843

CodeCogsEqn 2021 08 27T145804.193

CodeCogsEqn 2021 08 27T150349.146

CodeCogsEqn 2021 08 27T150715.560

(1) और (2) से स्पष्ट है की

∴ LHS = RHS

अंत:, CodeCogsEqn 2021 08 27T151243.597

इस पोस्ट में आपको NCERT Solutions for Class 10 Maths Chapter 8 Exercise 8.4 ,class 10 maths chapter 8 pdf ,class 10 Maths Chapter 8 Exercise 8.4 Introduction to Trigonometry Class 10 Maths chapter 8 exercise 8.4 question class 10 maths chapter 8 exercise 8.4 कक्षा 10 अध्याय 8. त्रिकोणमिति का परिचय प्रश्नावली 8.4 एनसीईआरटी समाधान कक्षा 10 गणित अध्याय 8 अभ्यास 8.4 त्रिकोणमिति का परिचय से संबंधित पूरी जानकारी दी गई है अगर इसके बारे में आपका कोई भी सवाल या सुझाव हो तो नीचे कमेंट करके हम से जरूर पूछें और अगर आपको यह जानकारी फायदेमंद लगे तो अपने दोस्तों के साथ शेयर जरूर करें.

NCERT Solutions for Class 10 Maths Chapter 8 त्रिकोणमिति का परिचय Exercise 8.1
NCERT Solutions for Class 10 Maths Chapter 8 त्रिकोणमिति का परिचय Exercise 8.2
NCERT Solutions for Class 10 Maths Chapter 8 त्रिकोणमिति का परिचय Exercise 8.3
NCERT Solutions for Class 10 Maths Chapter 8 त्रिकोणमिति का परिचय Exercise 8.4

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top