NIOS Class 12th Maths Solutions Chapter 3. त्रिकोणमितीय फलन-I

NIOS Class 12th Maths Solutions Chapter 3. त्रिकोणमितीय फलन-I

NIOS कक्षा 12 गणित अध्याय 3 त्रिकोणमितीय फलन-I – आज हम आपको एनआईओएस कक्षा 12 गणित अध्ययन पाठ 3 त्रिकोणमितीय फलन-I के प्रश्न-उत्तर (Trigonometric Functions-I Question Answer) के बारे में बताने जा रहे है । जो विद्यार्थी 12th कक्षा में पढ़ रहे है उनके लिए यह प्रश्न उत्तर बहुत उपयोगी है. यहाँ एनआईओएस कक्षा 12 गणित अध्ययन अध्याय 3 (त्रिकोणमितीय फलन-I) का सलूशन दिया गया है. जिसकी मदद से आप अपनी परीक्षा में अछे अंक प्राप्त कर सकते है. इसलिए आप NIOSClass 12th Maths 3 त्रिकोणमितीय फलन-I के प्रश्न उत्तरोंको ध्यान से पढिए ,यह आपकी परीक्षा के लिए फायदेमंद होंगे.

NIOS Class 12 Maths Chapter 3. Trigonometric Functions-I

प्रश्न 1. निम्नलिखित कोणों ( अंश में) को रेडियन में बदलिये-
(i) 60°
(ii) 15°
(iii) 75°
(iv) 105°
(v) 270°

हल –

(i) 60° = CodeCogsEqn 2 रेडियन

(ii) 15° = CodeCogsEqn 1 1 रेडियन

(iii) 75° = CodeCogsEqn 2 1 रेडियन

(iv) 105° = CodeCogsEqn 3 1 रेडियन

(v) 270° = CodeCogsEqn 4 1 रेडियन

प्रश्न 2. निम्नलिखित कोणों को अंश (डिग्री) में बदलिये –

(i) CodeCogsEqn 5 3

(ii) CodeCogsEqn 6 1

(iii) CodeCogsEqn 7 1

(iv) CodeCogsEqn 8 3

(v) CodeCogsEqn 9 1

हल –

(i) CodeCogsEqn 5 3 रेडियन = CodeCogsEqn 10 1 अंश = 45°

(ii) CodeCogsEqn 6 1 रेडियन = CodeCogsEqn 11 1 अंश = 15°

(iii) CodeCogsEqn 7 1 रेडियन = CodeCogsEqn 12 1 अंश = 9°

(iv) CodeCogsEqn 8 3 रेडियन = CodeCogsEqn 13 1अंश = 3°

(v) CodeCogsEqn 9 1 रेडियन = CodeCogsEqn 14 1अंश = 120°

प्रश्न 3. यदि वृत्त की त्रिज्या 15 सेमी. हो, तो 2.5 सेमी. लम्बाई की माप के चाप द्वारा केन्द्र पर बनाये गए कोण की माप अंशों और रेडियनों में ज्ञात कीजिए ।

हल-

l = 2.5 सेमी
r= 15 सेमी
यदि कोण θ रेडियन में दिया गया हो, तो
l = rθ

CodeCogsEqn 16 1

∴ θ कोण (रेडियन में) = CodeCogsEqn 17 1 रेडियन में

और अंश में = CodeCogsEqn 15 1 = 9.55°

प्रश्न 4. एक रेलगाड़ी एक वृत्तीय पटरी पर 20 किमी. प्रति घंटा की चाल से चल रही है। यदि वृत्तीय पटरी की त्रिज्या CodeCogsEqn 18 1 किमी हो, तो गाड़ी 3 सेकंड में कितने रेडियन का कोण घूम जाएगी?

हल – रेलगाड़ी की चाल = 20 किमी./घंटा

CodeCogsEqn 19 1 किमी./घंटा

CodeCogsEqn 20 1 किमी./घंटा

∴ 3 सेकंड में चलेगी CodeCogsEqn 21 1 किमी. CodeCogsEqn 22 1 किमी.

अब θ = ?

यदि CodeCogsEqn 22 2 किमी.

CodeCogsEqn 23 1 किमी.

तो l = r θ से,

CodeCogsEqn 24 1

θ = CodeCogsEqn 26 1 = CodeCogsEqn 27 1 रेडियन

CodeCogsEqn 28 1 अंश

CodeCogsEqn 29 1 अंश

प्रश्न 5. एक वृत्तीय पटरी पर एक रेल सड़क वक्र बनाना है। इस वृत्तीय पटरी की त्रिज्या क्या होगी, यदि रेल सड़क वक्र 100 मीटर की दूरी में 60° का कोण घूमता है ?
हल –

r=?

दिया है, θ =60°=CodeCogsEqn 30 1 रेडियन

= CodeCogsEqn 31 1 रेडियन

हम जानते हैं कि l=r θ

CodeCogsEqn 32 1

CodeCogsEqn 33 1 मीटर

= CodeCogsEqn 34 1 = 95.54 मीटर

अतः r = 95.54 मीटर

प्रश्न 6. निम्नलिखित के चिह्न ज्ञात कीजिये-

(i) CodeCogsEqn 35 1

(ii) CodeCogsEqn 36 1

(iii) CodeCogsEqn 37 1

(iv) CodeCogsEqn 38 1

(v)CodeCogsEqn 40 1

(vi) CodeCogsEqn 41 1

(vii) CodeCogsEqn 42 1

(viii) CodeCogsEqn 43 1

हल –

(i) CodeCogsEqn 35 1 CodeCogsEqn 44 1

ऋणात्मक (–) है, क्योंकि दो कोण द्वितीय चतुर्थांश में हैं।

(ii) CodeCogsEqn 36 1 CodeCogsEqn 45 1

ऋणात्मक (–) है, क्योंकि दो कोण द्वितीय चतुर्थांश में हैं।

(iii) CodeCogsEqn 37 1 CodeCogsEqn 46 1

ऋणात्मक (–) है, क्योंकि दो कोण द्वितीय चतुर्थांश में हैं।

(iv) CodeCogsEqn 38 1 = CodeCogsEqn 47 1

धनात्मक (+) है, क्योंकि कोण चतुर्थ चतुर्थांश में है।

(v)CodeCogsEqn 40 1 CodeCogsEqn 48 1

धनात्मक (+) है, क्योंकि 250° ∈ ] 180°, 270° [तृतीय चतुर्थांश में है।

(vi) CodeCogsEqn 41 1 CodeCogsEqn 49 1

ऋणात्मक (–) है, क्योंकि 135° ∈ ] 90°, 180° [ द्वितीय चतुर्थांश में है।

(vii) CodeCogsEqn 42 1 CodeCogsEqn 50 1

=cosec (360°+120°)

धनात्मक (+) है, क्योंकि 360° के एक चक्र के बाद 120° कोण आता है, जो द्वितीय चतुर्थांश में है।

(viii) CodeCogsEqn 43 1 CodeCogsEqn 51 1

ऋणात्मक (–) है, क्योंकि कोण द्वितीय चतुर्थांश में हैं।

प्रश्न 7 . मन ज्ञात कीजिये

(a) CodeCogsEqn 52 1

(b) CodeCogsEqn 53 1

(c) CodeCogsEqn 54 1

(d) CodeCogsEqn 55 1

(e) CodeCogsEqn 56 1

हल –

(a) CodeCogsEqn 52 1 CodeCogsEqn 58 1

(b) CodeCogsEqn 53 1 CodeCogsEqn 59 1

CodeCogsEqn 60 1

(c) CodeCogsEqn 54 1 CodeCogsEqn 61 1

(d) CodeCogsEqn 55 1 CodeCogsEqn 62 1

(e) CodeCogsEqn 56 1 CodeCogsEqn 63 1

प्रश्न 8. सिद्ध कीजिये –

(a) CodeCogsEqn 64 1

(b) CodeCogsEqn 65 1

(c) CodeCogsEqn 67 1 CodeCogsEqn 68 1

(d) CodeCogsEqn 69 1 CodeCogsEqn 70 1

(e) CodeCogsEqn 72 1

हल –

(a) CodeCogsEqn 64 1

LHS = CodeCogsEqn 73 1 = CodeCogsEqn 75 1

= CodeCogsEqn 76 1 = CodeCogsEqn 77 1

= CodeCogsEqn 78 1 = CodeCogsEqn 79 1

= sec θ – tan θ = RHS

(b) CodeCogsEqn 65 1

LHS =

1 1

(c) CodeCogsEqn 67 1 CodeCogsEqn 68 1

LHS =

2

(d) CodeCogsEqn 69 1 CodeCogsEqn 70 1

LHS =

3

(e) CodeCogsEqn 72 1

LHS =

4

इस पोस्ट में आपको Nios class 12th maths solutions chapter 3 pdf NIOS class 12 Maths Chapter 3 Trigonometric Functions Nios class 12 maths chapter 3 trigonometric functions I questions Nios class 12 maths chapter 3 trigonometric functions-I solutions NIOS कक्षा 12 गणित अध्याय 3 त्रिकोणमितीय फलन-I से संबंधित काफी महत्वपूर्ण जानकारी दी गई है यह जानकारी फायदेमंद लगे तो अपने दोस्तों के साथ शेयर करें और इसके बारे में आप कुछ जानना यह पूछना चाहते हैं तो नीचे कमेंट करके अवश्य पूछे.

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Scroll to Top